Zaraz po pierwszym rozbiorze państwa polskiego Grudziądz znalazł się po stronie pruskiej. W tym momencie pojawiła się konieczność odpowiedniego zabezpieczenia dolnej części rzeki Wisły, szczególnie w celu uchronienia trakcji komunikacyjnych łączących pomorze gdańskie, a ziemie pruski na drugim brzegu Wisły, szczególnie, że w momencie tym twierdze toruńska i gdańska nie były jeszcze w posiadaniu pruskich rąk. Twierdza wybudowana została na dosyć rozległej równinie (około półtora kilometra), a dokładniej mówiąc w północnej części miasta, gdzie najwyższy punkt całej budowli posiada sześćdziesiąt osiem metrów nad poziomem morza. Od strony północnej i wschodniej fortyfikacja otoczona jest przez rzekę, podobnie jest także od południa. Jeśli chodzi o rozpoczęcie budowy to pierwsze kamienie położono w czerwcu roku 1776, gdzie do pracy zatrudnionych zostało siedem tysięcy ludzi, gdzie kilkuset z nich było murarzami. Okres budowy przewidziany był na cztery lata, lecz twierdza jeszcze w 17782 nie była gotowa. Przyczyną takiego stanu rzeczy był przede wszystkim brak materiałów budowlanych, które zaczęto pozyskiwać z rozbiórki innych, mniej wartościowych i starych budynków, między innymi nieużywanych zamków i pałaców. Budowa twierdzy ostatecznie ukończona została w roku 1789, a jej łączny koszt wynosił trzy miliony i sześćset tysięcy talarów, co w przeliczeniu na dzisiejsze wartości jest sumą co najmniej niebotyczną. Cytadela oraz cała twierdza, zaraz po powstaniu prezentowała się naprawdę imponującą i z resztą jest tak do dzisiaj.
