Dworzec Główny w Katowicach jest jednym z największych dworców w Polsce. Jest on także najważniejszym dworcem położonym na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP).
Dworzec mieści się w ścisłym centrum Katowic przy placu Wilhelma Szewczyka, prowadzi do niego jeden z głównych deptaków w Katowicach, jakim jest ulica Stawowa.
Prowadzący do wejść głównych most, poprowadzony został nad dworcem autobusowym, dzięki czemu prosto z pociągu można wejść na perony dworca autobusowego, co niejednokrotnie bardzo ułatwia podróż. Przy wejściach znajdujących się na parterze znaleźć można taksówki.
Z dworca w Katowicach można dojechać w wiele miejsc w Polsce, jak również w Europie Wschodniej i Zachodniej, dzięki połączeniom InterCity oraz EuroCity.
Historia dworca
Obecny budynek dworca został skończony w 1972 roku, chociaż prace wstępne zaczęły się już w latach 50 XX wieku. Były to decyzja o budowie dworca oraz zorganizowanie konkursu na budowę, którego finał miał miejsce w 1959 roku.
Zwycięskim projektem została praca wykonana przez tzw. „Tygrysów”, czyli Wacława Kłyszewskiego, Jerzego Mokrzyńskiego oraz Eugeniusza Wierzbickiego.
Wcześniej pasażerowie odprawiani byli w tak zwanym starym dworcu, który mieści się nieopodal obecnego dworca. Został on zamknięty wraz z zakończeniem budowy nowego dworca. Był on po prostu za mały, by mógł obsłużyć taką ilość podróżujących, a warto zwrócić uwagę ze w tych latach kolej nie narzekała na brak pasażerów.
Stary dworzec został wybudowany w XIX wieku i mieści się przy ulicy Dworcowej. Do momentu zakończenia II wojny światowej świetnie spełniał swoją rolę i był to najważniejszy obiekt kolejowy na terenie Śląska.
W tym roku ma zacząć się przebudowa dworca. Firma Neinver Polska, która wygrała konkurs przetargowy, stworzy na terenie dworca kolejowego oraz dworca komunikacji miejskiej galerię handlową, w piwnicach której mieścić się będą perony autobusowe, a na powierzchni mają być wyjścia na perony kolejowe.
Skład dworca
Ogólnie rzec biorąc, budynek dworca głównego w Katowicach składa się z hali dworcowej, peronów i przejść podziemnych prowadzących na perony oraz do wyjść.
Niestety, przez długi brak remontów i gruntownego czyszczenia, budynek stracił swój blask, jakim odznaczał się w latach 70 i 80 XX wieku.
Mimo upływu lat, oko wciąż przyciągane jest przez 16 ślicznych kielichów, które stanowią część fasady oraz podtrzymują strop hali głównej. Dodatki w postaci kosmicznie wyglądających lamp zewnętrznych sprawią wrażenie, jakby całość miała się zaraz wznieść w przestrzeń, niczym olbrzymi statek Obcych.
Wrażenie niestety zepsute jest przez stragany poustawiane w hali głównej oraz na zewnątrz budynku. Dodatkowo, dworzec zyskał niechlubną chwałę w Polsce przez olbrzymią ilość osób bezdomnych, narkomanów oraz alkoholików, przez których podróżni nie czują się zbyt bezpiecznie.
Pomimo dużego zaniedbania obiekt ten jest idealnym przykładem nurtu brutalizmu, jaki miejsce miał w architekturze. Dodatkowo budynek zyskał uznanie wśród architektów innych krajów Europy Zachodniej, jak również zza Oceanu Atlantyckiego. Przy okazji powstania kwestii wyburzenia dworca, ujawniła się olbrzymia liczba ludzi, którzy sprzeciwili się temu działaniu.
Budynek dworca
Budynek aktualnego dworca kolejowego w Katowicach został skończony w 1972 roku, po tym jak w 1959 konkurs na najlepszy projekt wygrało trzech projektantów. Projektantami tymi byli Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński oraz Eugeniusz Wierzbicki. Są oni znani również z takich projektów, jak: ośrodek „Orbis” w Łebie, Pawilon kolejowy przy pl. Andrzeja w Katowicach czy projektu Wyższej Szkoły Nauk Społecznych w Warszawie.
Konkurs na nowy budynek dworca zorganizowany został, gdyż stary dworzec był zbyt mały i nie posiadał odpowiedniej przepustowości na obsługę olbrzymiej ilości pasażerów.
Budynek dworca jest jednym z najlepszych przykładów w Polsce nurtu brutalizmu, który wystąpił w architekturze. Na całym świecie znany jest głównie z powodu użycia betonowych „kielichów”, których zadaniem jest podtrzymywanie stropu dworca. Autorem tej konstrukcji jest W. Zalewski.
Na 140 metrach długości i 53 metrach szerokości mieszczą są sklepiki, kawiarnie, bary typu fast food. Korzystając z mostu wychodzące przy głównych wyjściach, bardzo szybko można się znaleźć na dworcu autobusowym, z którego dojechać można w prawie każde miejsce aglomeracji śląskiej. Zamiast wychodzić na teren dworca autobusowego, można przejść na główny deptak Katowic, jakim jest ulica Stawowa. Wzdłuż niej znaleźć można dużą liczbę barów, pubów, kawiarni, restauracji czy markowych sklepów z odzieżą.
Burzenie dworca
Przy okazji pojawienia się kwestii kapitalnego remontu dworca, pojawiły się również głosy za zburzeniem obiektu, aby móc od podstaw zbudować coś nowego, w nowoczesnym stylu, aby zachęcić podróżujących do zatrzymania się w Katowicach, stolicy województwa śląskiego.
Budynek pochodzi z okresu brutalizmu, co kojarzy się w Polsce z komunizmem. A to co kojarzy się z komizmem, przeważnie jest złe. Patrząc na nowoczesne dworca kolejowe, czy te odrestaurowane w Zachodniej Europie, aż żal się robi patrząc na budynek dworca w Katowicach.
Trzeba jednak przyznać, że budynek dworca głównego w Katowicach jest jednym z najważniejszych i za razem jednym z najbardziej charakterystycznych, zaraz obok Spodka, w tym mieście. Pomimo dużego zaniedbania przez lata, budynek ten stał się po części ikoną, wizytówką Katowic.
Idąc za przykładem Łodzi, gdzie na stacji Łódź Kaliska, zburzono i zbudowano od podstaw całkowicie nowy budynek, można utracić jeden ważniejszych obiektów w województwie śląskim.
Połączenia
Dworzec główny w Katowicach jest obiektem, z którego wyjeżdża w różne strony olbrzymia ilość pociągów. Podróżni nie tylko mogą skorzystać z Przewozów Regionalnych czy PKP PKL, ale również takich kategorii jak Express InterCity czy EuroCity.
W ten sposób, korzystając z EuroCity, pasażerowie pociągu mogą w bardzo krótkim czasie przejechać między innymi do Krakowa, Wrocławia, Berlina, Hamburga czy też Wiednia.
Wybierając Express InterCity w szybki sposób można dostać się do Warszawy, Bielska-Białej czy też Gliwic lub Wrocławia.
Jest też bardzo duży wybór wśród ociąga ekspresowych, pospiesznych, Tanich Linii Kolejowych oraz osobowych.
Nowoczesny dworzec
W 2008 roku głośno się zrobiło o przebudowie dworca głównego w Katowicach. Stało się tak głównie za sprawą możliwości, by mecze Euro 2012 odbyły się w sąsiednim Chorzowie. PKP Spółka Akcyjna ogłosiła przetarg na różne koncepcje związane z przebudową dworca.
W drodze negocjacji, w 2009 roku wybrano firmę Neinver Polska, której projekt najbardziej przypadł do gustu, a skupia się nie tylko na samym dworcu kolejowym, ale także autobusowym, znajdującym się na wprost wejść do budynku dworca.
Wybrany projekt zakłada, aby na miejscu dworca autobusowego zbudować galerię handlową. W jej piwnicach, na poziomie -1 znajdowałby się wówczas dworzec autobusowy. Poniżej, na poziomie -2 powstałby parking dla 1 200 samochodów.
Projekt zakłada remont i modernizację istniejącej hali dworca z zachowaniem sławnych kielichów, które dodają dworcowi pewnego charakteru. Zostaną one bardziej wyeksponowane. Całość będzie umieszczona na jednym poziomie, na którym znajdować się będą kasy, informacja, poczekalnie dla osób oczekujących na pociąg. Dodatkowo wykorzystane mają zostać ruchome schody oraz windy, których teraz brakuje na dworcu, co bardzo utrudnia podróż osobom niepełnosprawnym.
